Mark Carney, Thủ tướng mới của Canada, dự định làm gì với hệ thống nhập cư của đất nước? Đây là một câu hỏi khó bởi một mặt, Carney nhấn mạnh vai trò của nhập cư trong việc thúc đẩy nền kinh tế Canada. Mặt khác, ông chỉ trích chính sách nhập cư gần đây vì đã cho phép nhiều người mới đến hơn mức Canada có thể hỗ trợ và đề xuất áp dụng giới hạn nhập cư. Vậy định cư Canada dưới thời Thủ tướng Mark Carney sẽ có những thay đổi gì?
“Giới hạn” nhập cư
Là một phần trong kế hoạch giải quyết cuộc khủng hoảng nhà ở của Canada, chính sách của Carney sẽ “giới hạn số lượng người nhập cư cho đến khi đạt lại mức ổn định trước đại dịch,” theo các tài liệu chính sách công bố vào tháng 2/2025.
Carney xem giới hạn này là cách điều chỉnh lại chính sách nhập cư quá dễ dãi trong những năm gần đây.
“Chúng ta đã chấp nhận số lượng lớn lao động nước ngoài, sinh viên và người nhập cư mới vượt quá khả năng tiếp nhận — vượt quá khả năng nhà ở, chăm sóc sức khỏe, dịch vụ xã hội và cơ hội việc làm,” ông nói vào ngày 27/11/2024, tại một sự kiện do viện nghiên cứu Cardus tổ chức ở Ottawa.
Rõ ràng, Carney ủng hộ cách tiếp cận kiểm soát nhập cư chặt chẽ hơn so với các chính sách trong những năm gần đây.
Vào tháng 10/2024, Bộ Di trú, Người tị nạn và Quốc tịch Canada (IRCC) đã công bố Kế hoạch Mức độ Nhập cư mới nhất, bao gồm các mục tiêu giảm 20% số lượng thường trú nhân (PR) mới so với năm trước, đồng thời lần đầu tiên đưa ra mục tiêu giới hạn số lượng cư dân tạm thời (TR).
Dưới thời bộ trưởng di trú gần đây nhất là Marc Miller, IRCC đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm giảm số lượng cư dân tạm thời, bao gồm hạn chế số lượng đơn xin giấy phép du học, siết chặt tiêu chí đủ điều kiện cho giấy phép lao động mở diện gia đình và giấy phép lao động sau tốt nghiệp (PGWP).
Tuy Carney chưa đưa ra con số cụ thể, nhưng việc chưa rõ giới hạn này sẽ áp dụng thế nào cho từng chương trình TR và PR khiến nhiều người hoài nghi liệu đây có phải là một sự thay đổi đáng kể so với chính sách hiện tại của Miller hay không.
Ưu tiên cư dân tạm thời để chuyển đổi thành thường trú nhân
Trong sự kiện tại Cardus, Carney nhấn mạnh giai đoạn “quay lại đúng hướng” bằng cách tập trung vào “hấp thụ hơn 4 triệu người đã đến đây trong những năm gần đây” trước khi ưu tiên tăng trưởng mới.
Ý tưởng chuyển đổi cư dân tạm thời thành thường trú nhân bằng cách ưu tiên TR cho PR phù hợp với chính sách nhập cư mới nhất của chính phủ liên bang.
Trong Kế hoạch Mức độ Nhập cư gần nhất, IRCC đã tạo ra danh mục “Tập trung trong nước” cho các đơn PR, với mục tiêu 82.980 người được chấp thuận trong danh mục này vào năm 2025 — chiếm khoảng 36% chỉ tiêu nhập cư kinh tế trong năm.
Chính phủ liên bang cũng đặt mục tiêu giảm tăng trưởng dân số xuống mức âm vào năm 2025. Những tuyên bố của Carney cho thấy chính sách của ông có thể sẽ tiếp nối định hướng nhập cư gần đây của Miller.
Lượng lao động nước ngoài tạm thời đổ vào Canada
Carney cũng đề cập đến việc kiểm soát số lượng lao động nước ngoài tạm thời (TFW) tại Canada.
“Tôi không muốn đơn giản hóa vấn đề, nhưng đã có sự thất bại trong việc thực thi: chúng ta đã cho phép quá nhiều người vào Canada dưới dạng lao động tạm thời,” ông nói.
Ông thừa nhận đại dịch Covid-19 là một yếu tố, khi các doanh nghiệp yêu cầu thêm lao động để bù đắp thiếu hụt và chính phủ đã phê duyệt ồ ạt mà không kiểm soát được.
Theo kế hoạch, số giấy phép lao động mới thuộc Chương trình Lao động Nước ngoài Tạm thời (TFWP) sẽ duy trì ở mức 82.000 mỗi năm trong các năm 2025, 2026 và 2027.
Trong khi đó, số giấy phép lao động thuộc Chương trình Di chuyển Quốc tế (IMP) sẽ là 285.750 vào năm 2025 và giảm xuống còn 128.700 vào năm 2026.
Chính phủ dự kiến dân số cư dân tạm thời ở Canada sẽ giảm khoảng 445.000 người vào năm 2025 và thêm 445.000 người nữa vào năm 2026, chủ yếu do:
- Cư dân tạm thời chuyển đổi thành thường trú nhân; và
- Cư dân tạm thời hết hạn trạng thái lưu trú.
Sự phụ thuộc quá mức vào học phí của sinh viên quốc tế
Mặc dù Carney không trực tiếp đề cập đến việc hạn chế số lượng sinh viên quốc tế hay áp đặt giới hạn, ông bày tỏ lo ngại về việc liệu Canada có thực sự hỗ trợ đúng mức cho các cơ sở giáo dục đại học hay không.
“Các khoản trợ cấp từ ngân sách tỉnh đã bị đóng băng, buộc các trường đại học phải hoàn toàn dựa vào sinh viên quốc tế để duy trì tăng trưởng,” ông nói.
Kể từ khi chính phủ lần đầu tiên công bố giới hạn số lượng sinh viên quốc tế vào năm 2024, các cơ sở giáo dục sau trung học trên toàn quốc đã chịu ảnh hưởng tài chính nặng nề. Nhiều trường rơi vào tình trạng thâm hụt ngân sách hàng triệu đô la, đồng thời phải thực hiện cắt giảm nhân sự, đóng băng tuyển dụng và cắt giảm chương trình, dịch vụ để bù đắp thiếu hụt doanh thu.
Ví dụ, vào cuối năm ngoái, trường Cao đẳng Seneca đã đóng cửa một cơ sở, Cao đẳng Sheridan ngừng tuyển sinh ít nhất 40 chương trình, và Đại học Waterloo thực hiện lệnh đóng băng tuyển dụng hoàn toàn.
Carney kêu gọi tăng cường tài trợ cho các cơ sở giáo dục như một giải pháp để giảm sự phụ thuộc vào sinh viên quốc tế.
Khủng hoảng nhà ở
Dựa trên những tuyên bố của mình, Carney có thể sẽ xem xét tình trạng nhà ở khi hoạch định chính sách nhập cư trong tương lai.
Chiến dịch của ông cũng cam kết “tăng tốc kế hoạch nhà ở của Canada,” bao gồm mở rộng lực lượng lao động trong ngành xây dựng bằng cách đầu tư vào đào tạo nghề và chương trình học việc cho các ngành nghề kỹ thuật.
Điều này dường như phù hợp với các sáng kiến hiện tại của chính phủ liên bang nhằm hỗ trợ ngành xây dựng bằng cách tạo ra các con đường mới cho công nhân xây dựng.
Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu Carney có ủng hộ việc tài trợ trực tiếp cho nhà ở công cộng từ ngân sách liên bang hay không.
Chính sách nhập cư và bản sắc quốc gia của Canada
Carney nhấn mạnh tầm quan trọng của nhập cư không chỉ đối với nền kinh tế Canada mà còn đối với bản sắc quốc gia của đất nước.
Khi được hỏi liệu Canada có đủ khả năng để duy trì chính sách ủng hộ nhập cư hay không, Carney trả lời: “Câu trả lời ngắn gọn là có — và có thể nói rằng chúng ta không đủ khả năng để không làm như vậy.”
Ông cũng nhắc đến truyền thống chào đón người nhập cư của Canada, chỉ ra rằng phần lớn dân số Canada là con cháu thế hệ thứ hai của người nhập cư, hoặc chính họ là người nhập cư, hoặc ở đâu đó giữa hai thế hệ này.
“Chúng ta thực sự là một quốc gia chào đón người nhập cư và hòa nhập họ rất nhanh để trở thành người Canada và cùng phát triển,” ông nói thêm.
Ảnh hưởng của chính sách Mark Carney đến định cư và cư trú tại Canada
Những đề xuất chính sách của Mark Carney dự kiến sẽ tạo ra những thay đổi đáng kể đối với quá trình định cư và cư trú tại Canada. Việc đề xuất “giới hạn” nhập cư có thể khiến những người có ý định định cư đối mặt với nhiều thách thức hơn, đặc biệt là trong việc xin thường trú nhân (PR). Tuy nhiên, Carney cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ưu tiên chuyển đổi từ cư trú tạm thời (TR) sang thường trú nhân, tạo cơ hội cho những người đã và đang sinh sống, làm việc tại Canada có khả năng định cư lâu dài.
Bên cạnh đó, việc kiểm soát chặt chẽ số lượng lao động nước ngoài tạm thời và du học sinh có thể làm giảm cơ hội tiếp cận thị trường lao động và hệ thống giáo dục Canada. Đồng thời, nếu các trường đại học nhận được thêm hỗ trợ tài chính như Carney đề xuất, sinh viên quốc tế có thể hy vọng vào một môi trường học tập chất lượng hơn, ít phụ thuộc vào học phí quốc tế. Trong bối cảnh khủng hoảng nhà ở và áp lực kinh tế hiện tại, chính sách của Carney có thể định hình lại toàn bộ hệ thống nhập cư, buộc người nhập cư phải thích nghi với những tiêu chí khắt khe và chiến lược định cư dài hạn rõ ràng. Chính sách của Carney hướng đến một hệ thống nhập cư bền vững hơn, nhưng cũng có thể khiến con đường định cư Canada trở nên khó khăn và cạnh tranh khốc liệt hơn.
